Tο Κάστρο της (Άνω) Σύρου βρίσκεται στο Α τμήμα του νησιού στον βραχώδη λόφο του Αγίου Γεωργίου/Σαν Τζώρτζη, άλλοτε Μεσοβούνι, επάνω από την Ερμούπολη και το λιμάνι του νησιού. Το κάστρο κατέχει καίρια θέση καθώς πέραν του ελέγχου όλης της Σύρου, ευφόρων τμημάτων και ακτογραμμής, εποπτεύει τους θαλάσσιους δρόμους στα Α προς την Μύκονο και την Τήνο και στα Ν προς την Πάρο και την Νάξο, ενώ έχει άμεση οπτική επικοινωνία με το Κάστρο της Μυκόνου, καθώς και το Ξώμπουργο, αλλά και τον παράλιο οικισμό του Αγίου Νικολάου (Χώρα) της Τήνου, ενώ με διαυγή καιρό η ορατότητά του φθάνει έως και το Κάστρο της Χώρας Νάξου.
Το Κάστρο της (Άνω) Σύρου είναι σχετικώς άγνωστο στην έρευνα, καθώς απουσιάζουν οι ιστορικές μαρτυρίες για αυτό αλλά και η συστηματική αρχαιολογική έρευνα. Δεν είναι επομένως δυνατόν να ανασυντεθούν τα όρια και η ακριβής μορφή του. Είναι ωστόσο ευρέως αποδεκτό στην επιστημονική κοινότητα ότι το Κάστρο ιδρύθηκε με την έλευση των Βενετών στο Αιγαίο Πέλαγος στις αρχές του 13ου αιώνα.
Το Κάστρο κτισμένο στις πλαγιές του κωνικού λόφου του Αγίου Γεωργίου έχει κάτοψη ακανόνιστου σχήματος, καθώς ακολουθεί την μορφολογία του εδάφους, καταλαμβάνει επιφάνεια … τ.μ. (??στρ.). Φαίνεται ότι οχυρώνεται από απλό περίβολο συνολικού μήκους …μ. που πιθανώς να ενισχυόταν με πύργους, όπως προκύπτει από τοπωνύμια σήμερα. Σύμφωνα με τον ιστορικό του νησιού Ανδρέα Δρακάκη ο οχυρωματικός περίβολος επεκτάθηκε σε μεταγενέστερη εποχή, ωστόσο η διαρκής κατοίκηση του λόφου κατά τον όψιμο Μεσαίωνα πρέπει να ενσωμάτωσε τα κατάλοιπά του στον οικιστικό ιστό της Άνω Σύρου. Τα τείχη διατρυπούν οκτώ (ή επτά) πύλες εισόδου. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται ο Άγιος Γεώργιος, η Μητρόπολη των Καθολικών και τα προσκτίσματά του.
Τα τείχη εδράζονται επάνω στο φυσικό βράχο και υψώνονται κατακόρυφα, ενώ σε ορισμένα σημεία εξάρματα του βράχου έχουν ενταχθεί οργανικά στην οχύρωση. Η δυτική πλευρά του λόφου είναι ανοχύρωτη, καθώς είναι αρκετά απότομη. Ελλείψει συστηματικής μελέτης των οχυρώσεων δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί το ύψος και το πάχος των τειχών του Κάστρου. Η κύρια πύλη εισόδου στο Κάστρο πρέπει να ήταν η Καμάρα, στην ΒΑ πλευρά, όπου και σήμερα απολήγει ο αμαξιτός δρόμος από το λιμάνι. Η πύλη διαμορφώνεται από τοξωτό υπέρθυρο και επάνω από το διαβατικό της υψώνονται δύο όροφοι. Αντίστοιχη διαμόρφωση, αλλά μικρότερων διαστάσεων, έχει η πύλη του Πούργου (Πύργου) στα ΒΔ, έμμεση ίσως αναφορά στην ύπαρξη πύργου στην οχύρωση του Κάστρου. Στην ΒΔ πλευρά του Κάστρου έχουν εντοπιστεί άλλες τρεις πύλες εισόδου στο Κάστρου, πιθανώς λόγω της ύπαρξης της πηγής του Αγίου Αθανασίου εκτός του Κάστρου στην περιοχή.
Στην κορυφή του λόφου δεσπόζει το συγκρότημα του Αγίου Γεωργίου, Μητρόπολης των Καθολικών. Πρόκειται για τον ναό του Αγίου Γεωργίου (Σαν Τζώρτζης) και προσκτίσματά του , όπως το παρεκκλήσιο (σήμερα βαπτιστήριο), το Κωδωνοστάσιο, την Σακρέστια (Σκευοφυλάκιο), το Επισκοπείο, την αίθουσα φιλοξενίας και το Ιστορικό Αρχείο (άλλοτε Ιεροσπουδαστήριο) που οργανώνονται παρατακτικά γύρω από αυτόν, σε χαμηλότερα επίπεδα και με ανεξάρτητες προσβάσεις. Ο Άγιος Γεώργιος είναι τρίκλιτος δρομικός ναός με σημερινές διαστάσεις 26x14,6μ. και έχει κτιστεί στην θέση παλαιότερου ναού μικρότερων διαστάσεων, που ορισμένοι ανάγουν στους βυζαντινούς χρόνους. Το ύψος του ναού σε συνδυασμό με τις αδιαμόρφωτες όψεις του προσδίδει έντονο φρουριακό χαρακτήρα στο συγκρότημά του. Πέραν της μητρόπολης του Αγίου Γεωργίου υπάρχουν και άλλοι μικρότεροι καθολικοί ναοί εντός του Κάστρου της Άνω Σύρου, όπως ο ναός του Αγίου Ιωάννου των Καπουτσίνων (Καθολικό Μονής Καπουτσίνων), που είχε υπάρξει και έδρα της Καθολικής Μητρόπολης κατά τον 17ο αιώνα, ο ναός της Παναγίας του Καρμήλου των Ιησουιτών, ο ναός του Αγίου Αντωνίου της Παδούης, της Κιουράς (Παναγία) του Κάρλου και της Κιουράς της Πλάκας, ο ναός του Σαν Μιχάλη, καθώς και δύο ορθόδοξοι, όπως οι ναοί του Αγίου Νικολάου των Πτωχών και η Αγία Τριάδα.
Ο οικισμός έχει αναπτυχθεί στις πλαγιές του λόφου οργανωμένος μέσα από μικρούς στενούς δρόμους, συχνά διαμορφώνοντας στεγάδια, σκεπαστά περάσματα, με λιγοστούς ανοικτούς χώρους. Ο κυριότερος και ευρύτερος οδικός άξονας είναι η Πιάτσα, από όπου ανοίγονται και οι μικρότεροι κυκλοφοριακοί άξονες του. Οι οικίες διατάσσονται σύγκολλες μεταξύ τους, διαμορφώνοντας ένα πυκνοδομημένο πολεοδομικά ιστό. Στην πλειονότητά τους είναι διώροφες ευρυμέτωπες ή στενομέτωπες κατασκευές που απολήγουν σε επίπεδη στέγη, που είχαν πρόσβαση από το εσωτερικό του Κάστρου.
Η επάρκεια σε πόσιμο νερό εξασφαλιζόταν από φυσική πηγή στα ΒΔ εκτός του Κάστρου, στην θέση Πηγή, όπου βρίσκεται και ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Δεν τεκμηριώνεται η χρήση κινστερνών στα υπόγεια των οικιών.
| Χαρακτηριστικό | Τιμή |
|---|---|
| Δημιουργός | Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Ephorate of Antiquities of Cyclades |
| Ενότητα | |
| Βιβλιογραφία του σημείου ενδιαφέροντος |
T..Δ. Αμπελάς, Ιστορία της Νήσου Σύρου: από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ' ημάς, Εν Ερμουπόλει Σύρου: Τύποις Ρ. Πρίντεζη, 1874 Λ. Δεμαθά, «Σχετικά με τα κάστρα – οικισμούς στις Κυκλάδες στη διάρκεια της Λατινοκρατίας. Το Κάστρο της Σίφνου», Αναστήλωση – Συντήρηση – Προστασία Μνημείων και συνόλων, Τ. Α΄, Αθήνα 1984, 225- 233. Δ. Δημητρόπουλος, Μαρτυρίες για τον πληθυσμό των νησιών του Αιγαίου, 15ος – αρχές 19ου αιώνα, Τετράδια εργασίας 27, Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, 2004. Α.Θ. Δρακάκης, Η Σύρος επί Τουρκοκρατίας, τόμ. 1, Ερμούπολη 1948. Μ. Κουμανούδη, «Οι Λατίνοι στο Αιγαίο μετά το 1204: Αλληλεξαρτήσεις και διαπλεκόμενα συμφέροντα», Άγκυρα 3 (2010), 43-85. Ου. Μίλλερ, Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι (1204-1566), Σπ. Π. Λάμπρου (μτφρ.), Εν Αθήναις: Ελληνική Εκδοτική Εταιρεία, 1909-1910. Ν. Μπελαβίλας, Λιμάνια και οικισμοί στο Αρχιπέλαγος της Πειρατείας, 15ος–19ος αιώνας, Αθήνα: Οδυσσέας, 1997. Β. Πέννα, «Κοινωνία και οικονομία στο Αιγαίο κατά τους βυζαντινούς χρόνους (4ος–12ος αι.)», Οβολός 9, Το νόμισμα στα νησιά του Αιγαίου: νομισματοκοπεία, κυκλοφορία, εικονογραφία, ιστορία: Πρακτικά συνεδρίου της Ε' επιστημονικής συνάντησης, Μυτιλήνη, 16-19 Σεπτεμβρίου 2006, επιστ. επιμέλεια Π. Τσέλεκας, Αθήνα 2010, 11 – 42. Ε. Μπεντερμάχερ-Γερούση, «Άνω Σύρος», Αρχαιολογικόν Δελτίον 45 (1990), Β΄2, Χρονικά, 407. Γ. Τόλιας, «Γύρω από έναν στίχο του Βιργιλίου. Η Σύρος στα Νησολόγια, 15ος–17ος αιώνας», Χρ. Αγριαντώνη–Δ. Δημητρόπουλος (επιμ.), Σύρος και Ερμούπολη. Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15ος – 20ος αι., Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών 101, 2008, 15–37. J.. Darrouzes (εκδ.), Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae, Paris: Institut français d'études byzantines, 1981. H. Eberhard, “Mittelalterliche Burgen auf den Kykladen. Eine Übersicht”, Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών τ. Ι΄ (1974–1977), 501 – 585. Ch. Hopf, Chroniques gréco-romanes: inédites ou peu connues: publiées avec notes et tables généalogiques, Berlin: Weidmann, 1873. G. Kiourtzian, Recueil des inscriptions grecques chrétiennes des Cyclades: de la fin du IIIe au VIIe siècle après J.-C., Travaux et mémoires du Centre de recherche d' histoire et civilisation de Byzance. Monographies 12, Paris: De Boccard, 2000. M. Koumanoudi, “The Latins in the Aegean after 1204: Interdependence and interwoven affairs”, Urbs capta. The Fourth Crusade and its consequences. La IVe Croisade et ses conséquences, (εκδ. A. Laiou), Réalités Byzantines 10, Paris: Lethielleux, 2005, 247-268. E. Malamut, Les îles de l'Empire byzantin: VIIIe-XIIe siècles, Paris, Publications de la Sorbonne, Série Byzantina Sorbonensia 8, vols. 2, 1988. C.E. Michaelides, Kastra: Architecture and Culture in the Aegean Archipelago, Washington University Libraries, Washington University in St. Louis, Books and Monographs 41, Saint Louis 20182. B. Slot, Archipelagus turbatus: les Cylades entre colonisation latine et occupation ottomane c. 1500-1718, Istanbul: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te Istanbul, 1982. G.L.Fr. Tafel–G.M. Thomas (εκδ.), Urkunden zur älteren Handels-und Staatsgeschichte der Republik Venedig, Βιέννη 1856 – 1857, Άμστερνταμ 19642. A.K. Vionis, A Crusader, Ottoman and Early Modern Aegean Archaeology. Built Environment and Domestic Material Culture in the Medieval and Post-Medieval Cyclades, Greece (13th- 20th Century AD), Leiden: Leiden University Press 2012. |
| Ημερομηνία | 29/09/2023 |
| Χρονική περίοδος | 13ος αι. μ.Χ., 13th c. A.D. |
| Τοποθεσία | Το Κάστρο της (Άνω) Σύρου βρίσκεται επάνω στο λόφο του Αγίου Γεωργίου/Σαν Τζώρτζη, άλλοτε Μεσοβούνι, επάνω από το μεγάλο φυσικό λιμάνι της Σούδας και την Ερμούπολη, στην Α ακτογραμμή του νησιού. |
| Γλώσσα | Ελληνικά, Αγγλικά |
| URL | https://cycladiccastles.repository.gr/jsonitems/11789 |
| Κάτοχος Δικαιωμάτων | |
| Κατηγορία | Οχυρωμένος οικισμός |
| Ηχητικά |
