H Χώρα της Αμοργού βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού σε ύψωμα π. 350μ. από την θάλασσα, στο σημείο που συγκλίνουν όλοι οι δρόμοι του νησιού. Η Χώρα έχει οπτική επικοινωνία με τους φυσικούς όρμους των Καταπόλων και της Αγίας Άννας στη Β και Ν ακτή του νησιού αντίστοιχα, η θέση της ωστόσο δεν γίνεται αντιληπτή από τον δια θαλάσσης εχθρό.
Εντός της Χώρα υψώνεται απόκρημνος βράχος 65μ. γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκε το Κάστρο της. Στην Β πλευρά της Χώρας, τα Βορεινά, από την οποία επιτυγχάνεται και η πρόσβαση στον βράχο, εντοπίζονται και τα πρωιμότερα τεκμήρια κατοίκησης, ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. Στην περιοχή αυτή και επάνω στον βράχο οργανώθηκε και ο πρώτος πυρήνας της οχύρωσης της Χώρας, από την οποία διατηρείται ένα τμήμα του τείχους μήκους π.30μ. Το τείχος αυτό έχει χρονολογηθεί στα πρωτοβυζαντινά χρόνια και συνδέεται με τις γενικότερες ασταθείς ιστορικές συνθήκες που επέβαλαν την μετακίνηση των πληθυσμών σε ασφαλείς θέσεις της ενδοχώρας.
Το Κάστρο ανακαινίστηκε κατά την περίοδο της Λατινοκρατίας, όπως προκύπτει από τις ανωδομές του μικρού τμήματος του τείχους που διατηρείται στο πλάτωμα του βράχου. Επεκτάθηκε επίσης και στα Ν του βράχου κατά τον 14ο/ 15ο αιώνα, ενώ ο Α. Μηλιαράκης στα τέλη του 19ου αιώνα αναφέρει ότι διέθετε τείχος που συγκροτείτο από τους εξωτερικούς ενισχυμένους τοίχους των περιμετρικών οικιών του. Η σημερινή ωστόσο εικόνα της Χώρας και η έλλειψη αρχαιολογικής έρευνας δυσχεραίνουν την τεκμηρίωση των παραπάνω στοιχείων, καθώς και τον ακριβή καθορισμό αυτού του περιμετρικού τείχους του Κάστρου.
Η ανάπτυξη του Κάστρου κατά τον όψιμο Μεσαίωνα αποτυπώνεται στην οργάνωση του οικιστικού ιστού της Χώρα. Ο πυκνός πολεοδομικός ιστός της Χώρας με τους πολυάριθμους ναούς παρουσιάζει λιγοστές πλατείες με το (λατινικό) όνομα Λόζα, ενώ η κυκλοφορία γίνεται από ένα κεντρικό δρόμο, την μέση ή πλατύστενο ή καλντερίμι, από το οποίο ανοίγονται οι εμπροστιάδες, τα στεγασμένα διαβατικά (στεγάδια), οι μικρότεροι δρόμοι του οικισμού. Οι οικίες έφεραν επίπεδες στέγες και αρχικά ήταν μονόχωρες, οι οποίες αργότερα, και με την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, εξελίχθηκαν σε μεγαλύτερες μονάδες με σαφή επιμερισμό των λειτουργικών χώρων τους. Η επάρκεια σε πόσιμο νερό επιτυγχανόταν από κινστέρνες συλλογής των όμβριων. Έχει εντοπιστεί μία μεγάλη θολωτή κινστέρνα στα Β του οικισμού που έχει χρονολογηθεί στον 15ο αιώνα, προφανώς δημόσιας χρήσης, ενώ μικρότερες υπήρχαν στις αυλές των οικιών.
| Χαρακτηριστικό | Τιμή |
|---|---|
| Δημιουργός | Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Ephorate of Antiquities of Cyclades |
| Ενότητα | |
| Βιβλιογραφία του σημείου ενδιαφέροντος |
M.-Χ. Γεωργαλλή, «Χώρα Αστυπάλαιας – Χώρα Αμοργού: συγκριτική εξέλιξη και μορφολογία», Δωδεκανησιακά χρονικά ΙΘ’ (2005), 138-157. Δ. Δημητρόπουλος, Μαρτυρίες για τον πληθυσμό των νησιών του Αιγαίου, 15ος–αρχές 19ου αιώνα, Τετράδια εργασίας 27, Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, 2004. Μ. Κουμανούδη, «Για ένα κομμάτι γης, Η διαμάχη Σανούδων-Γκίζη για το νησί της Αμοργού (14ος αι.)», Θησαυρίσματα 29 (1999), 45 – 89. Μ. Κουμανούδη, «Οι Λατίνοι στο Αιγαίο μετά το 1204: Αλληλεξαρτήσεις και διαπλεκόμενα συμφέροντα», Άγκυρα 3 (2010), 43-85. Λ.Ι. Μαραγκού, Αμοργός Ι. Η Μινώα, η πόλις, ο λιμήν και η μείζων περιφέρεια, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 228, Αθήνα: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, 2003. Α. Μηλιαράκης, Ὑπομνήματα περιγραφικά τῶν Κυκλάδων Νήσων κατά μέρος: Ἀμοργός, Ἐν Ἀθήναις: Εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή, 1884. Β. Πέννα, «Κοινωνία και οικονομία στο Αιγαίο κατά τους βυζαντινούς χρόνους (4ος – 12ος αι.)», Οβολός 9, Το νόμισμα στα νησιά του Αιγαίου: νομισματοκοπεία, κυκλοφορία, εικονογραφία, ιστορία: Πρακτικά συνεδρίου της Ε' επιστημονικής συνάντησης, Μυτιλήνη, 16-19 Σεπτεμβρίου 2006, επιστ. επιμέλεια Π. Τσέλεκας, Αθήνα 2010, 11 – 42. A. Avramea, “Land and Sea Communications, Fourth–Fifteenth Centuries”, A.E. Laiou (γεν. επιμ.), The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Dumbarton Oaks Studies 39, Washington,D.C. 2002, 57 – 90. H. Eberhard, “Mittelalterliche Burgen auf den Kykladen. Eine Übersicht”, Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών τ. Ι΄ (1974- 1977), 501 – 585. M.-C. Georgalli, “The morphology of traditional dwellings within an insular context: Amorgos, Greece”, Traditional Dwellings and Settlements Review 2, no. 2 (1991), 49–63 M. Koumanoudi, “The Latins in the Aegean after 1204: Interdependence and interwoven affairs”, Urbs capta. The Fourth Crusade and its consequences. La IVe Croisade et ses conséquences, (εκδ. A. Laiou), Réalités Byzantines 10, Paris: Lethielleux, 2005, 247-268. R.-J. Loenertz, Les Querini, comtes d’Astypalée, 1413-1537, OCP 30 (1964) 385-397, [= R.-J. Loenertz, Byzantina et Franco-Graeca. Articles parus de 1935 à 1966 réedités avec la collaboration de Peter Schreiner, Roma: Edizioni di storia e letteratura, 1970, 503-514]. R.-J. Loenertz, “Les Querini. II. Comtes d’Astypalée et seigneurs d’Amorgos 1413–1446–1537”, Orientalia Christiana Periodica 32 (1966), 372–393 [= R.-J. Loenertz, Byzantina et Franco-Graeca. Articles parus de 1935 à 1966 réedités avec la collaboration de Peter Schreiner, Roma: Edizioni di storia e letteratura, 1970, 515–536]. R.-J. Loenertz, Les Ghisi, dynastes vénitiens dans l'archipel (1207-1390), ouvrage publie avec lʹ aide de P. Schreiner, Civilta veneziana. Studi 26, Firenze: Leo S. Olschki Editore, 1975. E. Malamut, Les îles de l'Empire byzantin: VIIIe-XIIe siècles, Paris, Publications de la Sorbonne, Série Byzantina Sorbonensia 8, vols. 2, 1988. L. Ross, Reisen auf den griechischen Inseln des ägäischen Meeres, Band 1 & 2, Stuttgart, Tübingen: J.G. Cotta, 1840 – 1843. G. Saint-Guillain, “Amorgos au XIVe siècle. Une seigneurie insulaire entre Cyclades féodales et Crète vénitienne”, Byzantinische Zeitschrift 94 (2001), 62-189. B. Slot, Archipelagus turbatus: les Cylades entre colonisation latine et occupation ottomane c. 1500-1718, Istanbul, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te Istanbul, 1982. A.K. Vionis, A Crusader, Ottoman and Early Modern Aegean Archaeology. Built Environment and Domestic Material Culture in the Medieval and Post-Medieval Cyclades, Greece (13th- 20th Century AD), Leiden: Leiden University Press 2012. E.A. Zachariadou, Trade and crusade: Venetian Crete and the Emirates of Menteshe and Aydin (1300-1415), Bibliothèque de l'Institut hellénique d'études byzantines et post-byzantines de Venise, no 11, Venice: Istituto ellenico di studi bizantini e postbizantini di Venezia per tutti i paesi del mondo, 1983. G. Zacos – A. Veglery, Byzantine lead seals, vol. 1, Τετράδια Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ.3, Basel 1972. |
| Ημερομηνία | 03/10/2023 |
| Χρονική περίοδος | 7ος - 15ος αι. μ.Χ., 7th - 15th c. A.D. |
| Τοποθεσία | Η Χώρα της Αμοργού βρίσκεται στο κέντρο περίπου του νησιού επάνω σε ύψωμα π. 350μ, σε κομβικό σημείο, καθώς εκεί συγκλίνουν όλοι οι δρόμοι του νησιού, ο Α από την Επάνω Μεριά (περιοχή Αιγιάλης), ο Δ από την Κάτω Μεριά (περιοχή Αρκεσίνης), ο Β από το λιμάνι των Καταπόλων και ο Ν από τον ευλίμενο όρμο της Αγίας Άννας. |
| Γλώσσα | Ελληνικά, Αγγλικά |
| URL | https://cycladiccastles.repository.gr/jsonitems/12047 |
| Κάτοχος Δικαιωμάτων | |
| Κατηγορία | Οχυρωμένος οικισμός |
| Ηχητικά |
