Αντικειμενα

Το Καστέλλι του Ακρωτηρίου βρίσκεται στο Νοτιότερο τμήμα της Θήρας, σε ύψωμα που εγγίζει τα 115μ. από την θάλασσα. Το Καστέλλι καταλαμβάνει έκταση π. 2650τ.μ. (2,60στρ.), με την περίμετρό του να ανέρχεται στα 250μ. Το σχήμα του είναι σχεδόν κυκλικό, με την διάμετρό του να φθάνει τα 60μ. Εξωτερικά των τειχών του εντοπίζεται αδόμητη ζώνη για αμυντικούς λόγους. Τα τείχη του ακολουθούν το περίγραμμα του λόφου και συγκροτούνται από τους ενισχυμένους εξωτερικούς τοίχους των εφαπτόμενων και σε συνεχή δόμηση πυργόσχημων οικιών, που διατάσσονται περιμετρικά. Πρόκειται για συμπαγή κατασκευή, που ιδίως στην Α πλευρά, χαρακτηρίζεται από έντονα κεκλιμμένη βάση, εν είδει σκάρπας.

Η κεντρική πύλη εισόδου στο Καστέλλι βρίσκεται στα Δ ως στενή εσοχή ανάμεσα σε δύο πύργους - οικίες που την πλαισιώνουν. Εξωτερικά η πρόσβαση επιτυγχάνεται μέσω κλιμακωτής οδού. Εσωτερικά διαμορφώνεται ως διαβατικό, στον όροφο του οποίου υπάρχει οικία. Ενδέχεται να υπήρχε και δευτερεύουσα πύλη εισόδου στα ΒΔ, καθώς στο σημείο απολήγει στενή κλιμακωτή οδός.

Σε μικρή απόσταση από το γεωμετρικό κέντρο του Καστελλιού στο υψηλότερο σημείο του λόφου ορθώνεται ο γουλάς, ο κεντρικός πύργος. Πρόκειται για κτήριο σχεδόν τετράγωνης κάτοψης, με διαστάσεις 11,50x10,50μ., και εμβαδόν 120 (120,75)τ.μ., από τον οποίο σήμερα διατηρείται μόνο το ισόγειο. Αρχικά διέθετε δύο ορόφους με το ύψος του να ανέρχεται στα 12μ., ενώ απέληγε σε δώμα. Οι τοίχοι του υψώνονται κατακόρυφα και το πάχος τους ανέρχεται στα 1,40μ., με την εξαίρεση του ΝΑ που είναι λεπτότερος. Η είσοδος στον γουλά βρίσκεται στα ΝΑ, ενώ επάνω από αυτήν, στο επίπεδο του ορόφου, προεξέχει οδοντωτή λίθινη κατασκευή (machicoulis), η οποία λειτουργούσε ως καταχύστρα. Σειρά τοξοθυρίδων με διευρυνόμενο εσωτερικό πλάτος ανοίγονται στην Β πλευρά του γουλά και αντίστοιχα ένα παράθυρο στην Ν πλευρά. Εσωτερικά το ισόγειο διαμορφώνεται από δύο ορθογώνιους χώρους, εκ των οποίων ο ένας αποτελείται από το κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στον όροφο. Ο όροφος είχε μικρότερο εμβαδόν, καθώς στα ΝΑ ανοίγεται υπαίθριος χώρος. Στον αύλειο χώρο υπάρχει άνοιγμα για την κινστέρνα συλλογής των ομβρίων. Ο μεγάλος αριθμός ανοιγμάτων του γουλά, όπως και τα κυκλικά παράθυρα πέριξ της εισόδου του, και τα διακοσμητικά στοιχεία των όψεών του αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες, καθώς η εξωτερική εικόνα είχε τροποποιηθεί αρκετά μέσα στο χρόνο μέχρι το 1956, οπότε και κατέρρευσε ο όροφός του από τον σεισμό.  

Στο εσωτερικό του Καστελλιού αναπτύσσεται ο οικισμός, ο οποίος οργανώνεται από τον οδικό δακτύλιο που ορίζεται από τις εσωτερικές πλευρές των περιμετρικών πυργόσχημων οικιών. Εντός του οικισμού υπήρχαν τουλάχιστον δύο ναοί. Σε κεντρικό σημείο, δίπλα στο γουλά, βρίσκεται ο ναός της Αγίας Τριάδας, σήμερα ερειπωμένος. Πρόκειται για μονόκλιτο ναό που στεγαζόταν με σταυροθόλιο, ενώ διέθετε και κτιστό επισκοπικό θρόνο. Η χρονολόγησή του είναι δυσχερής ελλείψει στοιχείων. Βορειότερα αυτών εντοπίζεται η Παναγία «Φλεβαριώτισσα» ή Άγιος Νικόλαος, μονόκλιτη θολωτή βασιλική, διαστάσεων9,35x3,20μ., η οποία θεωρείται ότι προήλθε από μετασκευή οικίας. Σε μεταγενέστερη εποχή προστέθηκε το Δ τμήμα που καλύπτεται με σταυροθόλιο και φέρει μικρή κόγχη – αλτάρι για χρήση από το λατινικό δόγμα. Πριν την είσοδο του Καστελλιού, όπως συνηθίζεται στην Σαντορίνη, βρίσκεται η Αγία Θεοδοσία, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός που έχει χρονολογηθεί στα 1640, με αρκετές ωστόσο σήμερα επεμβάσεις. Οι ελάχιστες οικίες που διατηρούνται στον οικισμό είναι διάσπαρτες και δεν φαίνεται να ακολουθούν οργανωμένο σχέδιο. Η επέκταση του οικισμού εκτός οχύρωσης σημειώθηκε αρχικά προς τα Δυτικά και αργότερα προς τα Ανατολικά.

Η επάρκεια νερού στο Καστέλλι του Ακρωτηρίου επιτυγχανόταν από την συγκέντρωση του βρόχινου νερού σε υπόγειες κινστέρνες στις αυλές των οικιών. Τα όμβρια συλλέγονταν μέσω οργανωμένου δικτύου διαδρομών με κατάλληλες κλίσεις από τα δώματα, τις αυλές, τα κατώφλια, ακόμη και τα οδοστρώματα με προορισμό τις στέρνες.