Αντικειμενα

O Πύργος του Μπίστη (Μουβελά) είναι κτισμένος σε περίοπτη θέση επάνω από την κοιλάδα των Στενιών, στην ευρύτερη περιοχή της Χώρας Άνδρου. Πρόκειται για ένα τριώροφο συμπαγές κτίσμα, γενικών διαστάσεων 15,20x13,80μ., που έχει υποστεί πολλές μετασκευές. Ο Πύργος αποτελείται σήμερα από το ισόγειο και δύο υπερκείμενους ορόφους που απολήγουν σε επίπεδη στέγη.

Στον πύργο έχει αποδοθεί αρχική φάση κατασκευής κατά τον 13ο αιώνα. Κατά την φάση αυτή ο πύργος ήταν ορθογώνιας, αν όχι τετράγωνης, κάτοψης, διαστάσεων 13,50x11,50μ., όπως προκύπτει από τμήματα των τοιχοποιιών της Β, Ν και Δ πλευράς του ισογείου του. Το αρχικό κτίσμα υψωνόταν σε κατακόρυφους τοίχους και θεωρείται ότι έφερε δύο ορόφους επάνω από το ισόγειο/ κατώι του και απέληγε σε επίπεδη στέγη. Μορφολογικά στοιχεία των όψεων του αρχικού κτίσματος και της στέγης του δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστούν, πέραν της υπόθεσης ύπαρξης στηθαίου. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του Πύργου επιτυγχανόταν από τοξωτή θύρα στην ΝΑ πλευρά του στο επίπεδο του ισογείου, η οποία διατηρείται έως σήμερα. Ο όροφος ήταν προσβάσιμος από εσωτερική κτιστή κλίμακα που βρισκόταν στο Δ τμήμα του ισογείου. Το ισόγειο πρέπει να χρησίμευε στο Ν τμήμα του για κατοικία, έστω προσωρινής, ενώ στο Β τμήμα του αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης και αποθήκευσης αγαθών. Η κύρια κατοικία πρέπει να βρισκόταν στο επίπεδο του ορόφου, οργανωμένη σε χώρο υποδοχής, μεικτής χρήσης και μαγειρείου. Σε μεταγενέστερο χρόνο από την αρχική κατασκευή θα πρέπει να αποδοθεί η σκάρπα στην Β πλευρά του, για την θωράκισή της. Εικάζεται ότι στα μέσα του 16ου αιώνα το κτίσμα πρέπει να ήταν ερειπωμένο, σωζόμενο ίσως έως το ύψος του πρώτου ορόφου και μόνο στην Β πλευρά του μέχρι το δώμα, προφανώς λόγω της αντιστήριξής της.

Η κύρια (και δεύτερη;) κατασκευαστική φάση του Πύργου χρονολογείται στα τέλη του 17ου αιώνα. Κατά την φάση αυτή μετασκευάστηκε από τον Σταματέλο Μπίστη ο αρχικός πύργος (εφ’ όσον υπήρχε) σε πυργόσπιτο, δηλαδή σε πύργο – οχυρή κατοικία, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες μόνιμης διαμονής. Κατασκευάστηκαν δύο πρόσθετοι τοίχοι εξωτερικά στην Α και Δ πλευρά και στην συνέχεια σχηματίστηκαν συμμετρικές εσοχές στις ίδιες πλευρές πλάτους 1,50μ., με αποτέλεσμα να επιμηκυνθεί ο πύργος προς Β, αλλάζοντας και το γενικό σχήμα του. Στο δώμα μετασκευάστηκε το στηθαίο, ενώ δημιουργήθηκε ένας μεγάλος χώρος διαστάσεων π.4x7μ., αρχικά ίσως για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων, ο οποίος αργότερα μετατράπηκε σε περιστερεώνα. Η αμυντική λειτουργία του κτίσματος κυριαρχούσε και στις όψεις του με τις τέσσερεις καταχύστρες στον όροφο, τρεις στην Ν πλευρά και μία στην Α. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του Πύργου διατηρήθηκε στην Ν πλευρά από την ίδια τοξωτή θύρα, όπως και η κτιστή εσωτερική κλίμακα ανόδου για τον όροφο. Εσωτερικά ο όροφος διατήρησε την διαρρύθμισή του, με την διμερή διάταξη των χώρων. 

Ακολούθησαν και άλλες κατασκευαστικές φάσεις του Πύργου, οι οποίες αφορούσαν περισσότερο σε μετασκευές των εσωτερικών χώρων και μετατροπές στην επίπεδη στέγη του, με προσθήκες στο στηθαίο του και στην κλίμακα προσπέλασής του. Η πιο εμβληματική παρέμβαση στην εικόνα του Πύργου Μπίστη σημειώθηκε περί τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν κατασκευάστηκε η εξωτερική λίθινη κλίμακα προσπέλασης του ορόφου, η οποία έθεσε σε αχρηστία την παλαιά θύρα του ισογείου. 

Σε μικρή απόσταση στα Δ του Πύργου Μπίστη βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου, επιμήκης μονόχωρος ναός. Ο ναός μαρτυρείται ως ενοριακός ήδη κατά τον 17ο αιώνα, ανακατασκευάστηκε ωστόσο το 1737 από τον συνονόματο εγγονό του Σταματέλου Μπίστη, αποκτώντας μεγαλύτερες διαστάσεις και επιβλητική θύρα εισόδου στα Ν, πέραν αυτής στα Δ. Ο ναός αναφέρεται πλέον στα οθωμανικά κατάστιχα ως ο ναός «του Μπίστη».