Αντικειμενα

Tο Κάστρο του Κεφάλου είναι κτισμένο την κορυφή του ομώνυμου βουνού σε υψόμετρο π. 229μ. Τμήμα του σήμερα καταλαμβάνεται από την Μονή του Αγίου Αντωνίου, η οποία ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα, όταν η θέση είχε πλέον εγκαταλειφθεί, επιφέροντας ωστόσο καταστροφές στο Κάστρο. Τα τείχη του Κάστρου υψώνονται στο φρύδι του βουνού και αποτελούνται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, διαφορετικών χρονολογικών φάσεων, οι οποίοι στο σύνολό τους περικλείουν έκταση π. 35.000 τ.μ. (??στρ.). Ο εσωτερικός περίβολος που περικλείει και την κορυφή του βουνού με την Μονή του Αγίου Αντωνίου, είναι ο αρχαιότερος. Καταλαμβάνει περιοχή έκτασης π. 6.400 τ.μ. (?? στρ.) και το σωζόμενο μήκος του φθάνει τα 320μ. Το μέγιστο ύψος του ανέρχεται στα 9μ. στην ΒΑ πλευρά του και το μέγιστο πάχος φθάνει στα 1,20μ. Η πύλη εισόδου στην περιοχή αυτή εντοπίζεται στην ΝΑ γωνία του εσωτερικού περιβόλου, ενώ εκτός αυτής πρέπει να ήταν διευθετημένος πύργος, για την αμυντική θωράκισή της. Εντός του εσωτερικού περιβόλου χωροθετείται το ακροπύργιο του κάστρου, το οποίο περιλάμβανε και την κατοικία του άρχοντα. Η κατοικία αυτή πρέπει να ήταν ένας πύργος, ο οποίος στην κατώτερη στάθμη του επικοινωνούσε με κινστέρνα για την συλλογή νερού.

Ο εξωτερικός και μεταγενέστερος οχυρωματικός περίβολος περιβάλλει τον εσωτερικό και εκτείνεται σε περιοχή εμβαδού π. 28.400 τ.μ. (?? στρ.). Η οχυρωματική γραμμή του σώζεται σε μήκος π. 383μ. (??), ενώ το πάχος του τείχους κυμαίνεται στα 1,50μ. Το εξωτερικό τείχος ενισχύεται από τέσσερεις πύργους στις γωνίες του. Η κύρια πύλη εισόδου βρίσκεται στην Ν πλευρά του τείχους, ενώ υπήρχε και δεύτερη πύλη στα Δ.

Το Κάστρο του Κεφάλου είχε οργανωθεί ως ένας άρτιος οικισμός με στενούς δρόμους και πλήθος κτηρίων. Εντός του εξωτερικού οχυρωματικού περιβόλου εντοπίζονται εννέα ναοί, τρεις διπλοί/δίδυμοι ναοί, ένας εκ των οποίων διασώζει την χρονολογία ανέγερσής του (1410) στο υπέρθυρο της εισόδου του, και τρεις μονόχωροι καμαροσκέπαστοι. Ερείπια οικιών απλώνονται σχεδόν στο σύνολο της έκτασης του οχυρωμένου οικισμού. Οι οικίες είναι κατά το πλείστον διώροφες, με ισχυρούς τοίχους πάχους π. 0,65 με 0,80μ., ενώ το μέγεθός τους ποικίλει από 20 έως 45τμ. Την κατοίκηση του οικισμού βεβαιώνουν τα άφθονα κεραμεικά ευρήματα. Οι κάτοικοι του Κάστρου του Κεφάλου στην ακμή του υπολογίζονται περί τους 1000-1500.

Η επάρκεια σε νερό εξασφαλιζόταν από κινστέρνες συλλογής όμβριων. Έχουν εντοπιστεί τρεις θολωτές κατασκευές, η μία στον πύργο του εσωτερικού περιβόλου, και οι δύο στον εξωτερικό οχυρωματικό περίβολο. 

Η ύπαρξη του οικοσήμου των Σομμαρίπα καθώς και άλλων δυτικών αρχιτεκτονικών στοιχείων εντοιχισμένων σήμερα στον κεντρικό ναό της Μονής του Αγίου Αντωνίου, συνηγορούν στην υπόθεση ότι το Καθολικό στοιχείο ήταν ισχυρό στο Κάστρο του Κεφάλου. 

Οι κοντινοί στο Κάστρο οικισμοί του Κάμπου Κεφάλου, στις υπώρειες του βουνού και σε εύφορη θέση, παρουσίασαν σύγχρονη με το Κάστρο ανάπτυξη, αλλά και μετά την εγκατάλειψή του.